Rêxistina Rojnamevanên Sînornenas (RSF): “Rewşa azadiya gotin û raderbirînê di Îranê de gelek xerab e”

Dengê Azad - RSF: Rêxistina Rojnamevanên Sînornenas (RSF), rapora xwe ya taybet bi sala 2011’an bi awayekî berfireh derbarê rewşa azadiya weşan û raderbirînê belav kir. Di vê raporê de, Îran di rêza herî jêr a welatên cîhanê di warê dijberîkirina ligel azadiya weşan û derbirîna ra û nerînan de bi awayekî serbest cîh girtiye. ‘RSF’ eşkere dike, desthilatdarên dîktator rêzê ji mafên hevwelatên sivîl nagirin û mafên sivîl û demokratîk ên wan binpê dikin.


Hat zanîn, di nav rapora ku Rêxistina Rojnamevanên Sînornenas weşandiye, tenê rewşa 3 welatên cîhanê ji ya Îranê baştir e di warê azadiya raman û raderbirînê de. Tenê Erître, Turkmenistan û Kureya Bakûr rewşa azadiya raderbirîn û weşanê ji ya Îranê ne baştir e.

Rêxistina Rojnamevanên Sînornenas (RSF) saziyek serbixwe û navneteweyî ye ku eva cara dehemîn e ku rapora salane derbarê rewşa azadiya raderbirînê belav dike. Di rapora RSF’ê de rewşa azadiya gotin û raderbirînê ya 178 welatên cîhanê ji destpêka Kanûna 2010’an heta Cotmeha 2011’an hatiye eşkerekirin û karnameya welatan li gor sala derbasbûyî hatiye nirxandin. Pileya Îranê di vê lîstê de her li jêr e. Rêxistina Rojnamevanên Sînornenas, nigeraniya xwe derbarê rewşa nebaş a azadiya gotin û raderbirînê bi taybet li welatên dîtkator û dijberên azadî û mafên sivîl ên hevwelatiyan nîşan dide û astengî û dijwariyên li pêşberî rojnamevan, nûçegihan û hevwelatiyan li Îranê derdixe holê.
Di rapora Rêxistina Rojnamevanên Sînornenas de hatiye destnîşankirin ku nûçegihan û rojnamevan di sala 2011’an de gelek hewldan kirin xebata xelkê di rêya azadî û bidestveanîan mafên xwe de bixin berbas, lê rejîmên dîktator bi şîdet û tundûtûjiyê pêşiya karê wan asteng kirine. Ezmûnan nîşan daye ku rejîmên totalîter tenê bi fetisandin û bêdengkirina nerazîbûnên hevwelatiyan razî nabin, belkî xebatên ragihandinê jî di pêvajoya xebata xelkê de ji bo azadî û demokrasî û wekheviyê bi xurtî asteng dikin û hevwelatiyan binçav dikin û piştî girtinê îşkence dikin û diçin girtîgehan.
Li gor rapora Rêxistina Rojnamevanên Sînornenas, di sala 2011’an de, di welatên cor bi cor ên cîhanê de hejmarek zêde rojnamevan û nûçegihan ketine girtîgehan û rastî cezayên giuran bûne, gelek hatine revandin û rastî lêdan û bêrêzîkirinê hatine, herwiha ligel geflêxwarinê rûbirû bûne.

Rejîmên dîktator û ne demokratîk dixwazin jiyana hevwelatiyên sivîl kontrol bikin û çavdêriyê bi ser hemû xebatên medya û ragihandinê giştî de bikin û karê wan bi berdewamî û sîstematîk kontol bikin. Ji bo van hikûmetan, meşandina tûndûtûjiyê li dijî meda û çamepeniyê bûye tiştek asayî û normal. Ji her aliyek cîhanê ev rewş tê xuyakirin.
Rêxistina Rojnamevanên Sînornenas di rapora xwe ya sala 2011’an de, serhejmariyên berfireh di vê derbarê de eşreke dike. Li gor rapora RSF’ê, li Mekzîk, Hindoras û Pakistanê, karmendên medyayan ligel gelek corên zext û geflêxwarinan rûbirû ne.
Di nav lîsteya 178 welatên cîhanê de ku rewşa azadiyaraderbirîn û weşanê hatiye nirxandin, Rêxistina Rojnamevanên Sînornenas dide zanîn ku Komara Îslamî ya Îranê bi sedema binçavkirin û girtina rojnamevanan di pileya 175’ê de cîh girtiye û tenê 3 welat rewşa azadiya raderbirînê di hundirê wan de ji Komara Îslamî baştir e.

RSF destnîşan dike ku desthilatdarên dîktator rêzê ji mafên hevwelatên sivîl nagirin û mafên sivîl û demokratîk ên wan binpê dikin ku azadiya raderbirînê yek ji wan mafên sirûştî ye.

Çavkanî: http://en.rsf.org/